تحلیل سنجشی نمود بافت فرهنگی در دو متن گلستان و بهارستان (با تأکید بر مشخصه زبانی وجهیّت در فرانقش بینافردی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 پژوهشگاه علوم انسانیو مطالعات فرهنگی

10.29252/kavosh.2019.1692

چکیده

بررسی و تحلیل متون ادبی با رویکردهای نوینِ علمی و در چارچوب الگوهای مشخّص و نظام‌مند، گامی است در جهت شناسایی ویژگی‌های زبانی، سبکی و گاه محتواییِ آنها به شکلی روش‌مند و بر پایة آمار و ارقام. یکی از راه‌های رسیدن به این هدف، تحلیل و بررسی سنجشی آثاری است که دارای نوع ادبی مشترک و همچنین شباهت‌هایی از نظر زبان و شیوة‌ نگارش هستند. از این­رو، در مقالة حاضر بر آن هستیم تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و آماری به تحلیل و بررسیِ سنجشیِ نمود بافت تاریخی و فرهنگی بر زبان دو اثر ارزشمند نثر فارسی، یعنی گلستان سعدی و بهارستان جامی با رویکرد فرانقش بینافردی در زبان‏شناسی نقش‏گرا بپردازیم. فرانقش بینافردی به برقراری ارتباط با سایر افراد اشاره دارد. این ارتباطی متقابل است که اهداف خاصّی را دنبال می‌کند؛ نظیر دادن اطّلاعات/ کالا/ خدمات و دریافت اطّلاعات/ کالا/ خدمات. هرکدام از این نقش‌ها به‌وسیلة نوع خاصّی از بند نشان داده می‌شوند.
اگر گلستان سعدی و بهارستان جامی را که به سنّت ادبی- فکری تقریباً مشابهی تعلّق دارند نمایندة گفتمانی واحد، یعنی تعلیم و تربیت، بدانیم مسأله این است که بافت تاریخی و فرهنگی چه تأثیری بر زبان این دو اثر داشته است و مشخّصة زبانیِ وجهیّت  که در فرانقش بینافردی مطرح می‏شود و در آن، دو سویة تعامل - فرستنده و گیرنده- مورد توجّه قرار می­گیرند تا چه حد می‌تواند نشان‌دهنده و نمودی از تاریخ فرهنگی این دو اثر باشد؟ از این­رو، در مقالة حاضر، حدود1500 بند منتخب از فصل­های مشترک دو اثر با این رویکرد بررسی شده­اند. طبق یافته‏های این پژوهش، تأثیر و نمود بافت فرهنگی بر زبان گلستان و بهارستان آشکار است و سبب تفاوت‏هایی در نگارش این دو متن نیز شده است. از جمله این­که وجه برجسته در این دو اثر، وجه خبری است و بندهای امری، پرسشی و پیشنهادی در قیاس با بندهای خبری کاربرد کمتری داشته­اند. این وجهیت غالب سبب شده دو متن گلستان و بهارستان، متونی تک صدا باشند که مبیّن برتریِ تک­صدایی در نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Cultural Context on Golestan & Baharestan

نویسندگان [English]

  • Tahrreh Ishani 1
  • zeinab barzegari 2
1 Institute for Humanities and Cultural Studies
2 institute for humanities & cultural studies
چکیده [English]

The study and analysis of literary texts with modern scientific approaches is a step towards identifying language features, their style and sometimes their content in a systematic manner based on figures. One of the ways to achieve this goal is to analyze and evaluate works that have a common genre, as well as similarities in terms of language and writing. Therefore, in the present paper, we are going to analyze and evaluate the historical and cultural context on the language of two valuable works of Persian literature, Golestan  and Baharestan, by using a descriptive-analytical and statistical method, with the interpersonal metafunction in SFL. If Sa’di’s Golestan and Jami’s Baharestan have a similarity to the same literary-intellectual tradition, then the question is how the historical and cultural context has an effect on the language of these two works, and also modality in these two texts, how much can be a reflection of the cultural history of the two texts? Hence, in the present research, about 1500 chosen clauses have been selected from the joint chapters of these two works. According to the findings of this research, the impact of cultural context on the language of Golestan and Baharestan is evident and caused differences in the writing of these two texts, which is discussed in detail in the paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Context
  • Baharestan
  • Functional Linguistics
  • Golestan

مراجع

الف) کتاب­ها:
1- آقاگل‌زاده، فردوس(1390)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
2- جامی، عبدالرّحمن(1340)، بهارستان، تهران، کتاب فروشی مرکزی.
3- دبیرمقدّم، محمّد(1386)، زبان‌شناسی نظری؛ پیدایش و تکوین دستور زایشی، ویراست دوّم، چاپ دوم با اصلاحات، تهران، انتشارات سمت.
4- حق­شناس، علی­محمّد(1382)، زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنّت و مدرنیته، تهران، نشر آگه.
5- زرّین‌کوب، عبدالحسین(1379)، حدیث خوش سعدی(دربارة زندگی و اندیشة سعدی)، تهران، نشر سخن.
6- ساغروانیان، سیّدجلیل(1369)، فرهنگ اصطلاحات زبان‌شناسی، مشهد، نشر نما.
7- فرشیدورد، خسرو(1382)، دستور مفصّل امروز، تهران، نشر سخن.
8- فرهانی منفرد، مهـدی(1381)، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان
و ظهور صفویان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
9- سعدی، مصلح بن عبدالله(1368)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی.
10- مایل هروی، نجیب(1377)، جامی، تهران، انتشارات طرح نو.
11- مهاجر، مهران و محمّد نبوی(1376)، به سوی زبان‌شناسی شعر؛ رهیافتی نقشگرا، تهران، نشر مرکز.
12- هلیدی، مایکل، رقیه حسن(1393)، زبان، بافت و متن، ترجمة طاهره ایشانی و مجتبی منشی‌زاده، تهران، انتشارات علمی.
ب) مقالات:
1- آقاگـل­زاده، فـردوس، عالیـه کـرد زعفرانـلو، کامبـوزیا حسین رضویان(1390)،
«سبک­شناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقش‌گرا»، فصلنامة تخصّصی نظم و نثر پارسی(بهار ادب)، سال چهارم، شمارة اوّل، صص 243-25.
2- ایشانی، طاهره(1393)، «بررسی ویژگی‌های سبکی و شخصیّتی سیمین دانشور با رویکرد زبان‌شناسی نقش­گرا»، زبان‌شناخت، شمارة 19، صص34-19.
3- ----------و نرگس نظیف(1394)، «بررسی و تحلیل سبک‌شناختی فعل در غزل‌های تعلیمی سعدی با رویکرد زبان‌شناسی نقش­گرا»، پژوهش‌نامة ادبیّات تعلیمی، شمارة 25، صص116-91.
4- خدابنده، نسرین(1386)، «مقلّدان گلستان»، آموزش زبان و ادبیّات فارسی، دورة بیست و یکم، شمارة 1، صص11-4.
5- فقیهه ملک­مرزبان، نسرین و مرجان فردوسی(1391)، «گفتمان حکومتی در گلستان سعدی»، پژوهشنامة علوم سیاسی، شمارة 27، صص40-7.
6- صاحبی، سیامک، محمّدهادی فلّاحی و نسترن توکّلی(1389)، «بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریة تحلیل انتقادی گفتمان»، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارة 6، صص143-109.
7- منشی­زاده، مجتبی، لیلا الهیان(1394)، «بررسی سبک­شناختی فعل در گلستان؛ متأثّر از حوزة تعلیمی آن با رویکرد نقش­گرای نظام­مند»، دوماهنامة جستارهای زبانی، دورة 6، شمارة 6، صص279-259.
ج) پایان­نامه­ها:
1- خسروی، سعید(1385)، تحلیل و بررسی و مقایسة گلستان و بهارستان، پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
2- غیاثیان، مریم‌السّادت(1379)، طبقه‌بندی نحوی‌معنایی افعال زبان فارسی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
3- کرمی، کوروش(1380)، مقایسة بهارستان و گلستان سعدی از نظر معانی و شیوة بیان، پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
د) منابع لاتین:
1- Eggins, Suznne(2004), An Introduction to Systemic Functionl Linguistics, 2nd ed, New York, Continuum.
2- Thompson, Geoff(2004), Introducing Functional Grammar, 2nd ed. London, Arnold Publication
3- Widdowson, H.G(2004), Text, Context, Pretext(critical Issues in Discourse Analysis), Blackwell Publishing.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار