زنان دربار گورکانیان هند و نقش آنان در گسترش زبان و ادب فارسی (1135- 932هـ . ق.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تاریخ دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

10.29252/kavosh.2020.1800

چکیده

زنان دربار گورکانیان هند (1135-932 هـ . ق.) همگام با شاهان با حمایت و تشویق شعرا و سخنوران فارسی‌زبان، در سرنوشت زبان و ادب فارسی و تثبیت و تحکیم جایگاه آن در این سرزمین کارساز و مؤثر بوده و موجبات رواج و گسترش آن را در بین درباریان و نخبگان هند فراهم آوردند. علاوه بر این، اغلب آنان با حمایت‌های خویش، در خلق آثار بزرگ و ارزنده به زبان فارسی و نیز با ساخت مدارس، کتابخانه‌ها و تألیف و ترجمه آثار بزرگ زبان فارسی، زمینۀ تثبیت و فراگیری این زبان را فراهم آوردند. همچنین، بسیاری از این زنان به برکت تربیت ادبی که در سلسله گورکانیان، موروثی و رایج بود و به مدد محیط آکنده از شعر و ادب که در آن نشو و نما یافته بودند، آنچنان با زبان و ادبیات فارسی انس و الفت یافتند که ذوق سلیمشان شکوفا شد و با طبع‌آزمایی، آثار زیادی از نظم و نثر به این زبان از خود به یادگار گذاشتند.
 بررسی نقش و عملکرد زنان دربار گورکانی در توسعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی، هدف این پژوهش است. به همین منظور، این سؤال اصلی مطرح است که زنان دربار گورکانیان چرا و چگونه در گسترش زبان و ادبیات فارسی در هند تأثیرگذار بوده‌اند؟ پژوهش حاضر به شیوه توصیفی–تحلیلی به این موضوع می‌پردازد.ضرورت انجام این پژوهش از آن روست که تاکنون پژوهش مستقلی در خصوص نقش و عملکرد زنان دربار گورکانی در توسعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی انجام نشده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Women in the Gurkani Court of India and their Role in the Development of Persian Language and Literature (932-1135 AH)

نویسندگان [English]

  • zohreh ghadiri 1
  • Ali akbar Jafari 2
  • Ali akbar kajbaf 3
1 University of Isfahan
2 University OF Isfahan
3 University of Isfahan
چکیده [English]

Along with the kings, women in the Gurkani court of India were supported and encouraged by Persian-speaking poets and speakers to be of effect on the status and the stability of the Persian language and literature in India. They provided the ways and means of expanding the language among the Indian courtiers. Under the courtiers’ support, most of those women created great works in Persian and established schools and libraries to compile and translate prominent works of the Persian language. This provided the ground for the consolidation and learning of this language. Also, many such women have left behind prose and poetic works in Persian, which is due to their being fond of the Persian Language and Literature. What predisposed the situation for this enterprise was the literary education popular in the Gurkani Dynasty and the poetic and literary environment in which they grew. The present research aims to examine the role of Gurkani women in the expansion of the Persian language and literature. For this purpose, the main question is ‘How did the women in the Gurkani court influence the spread of the Persian language and literature in India?’ The significance of this research is that, so far, no independent study has been carried out on the role and performance of Gurkani women in the development and expansion of the Persian language and literature. The study addresses the subject via a descriptive-analytic method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Court women
  • Persian Language and Literature
  • India
  • Gurkanian of India

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. آذر بیگدلی، (1378)، آتشکده آذر، به تصحیح میر هاشم محدث، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    2. آزاد بلگرامی، میر غلامعلی، (1390)، خزانۀ عامره، تصحیح ناصر نیکوبخت و شکیل اسلم بیک، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    3. آفتاب، اصغر، (1364)، تاریخ­نویسی در هند و پاکستان، لاهور: خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.
    4. افشار یزدی، محمود، (1361)، افغان­نامه، تهران: مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی، موقوفات محمود افشار یزدی.
    5. امیری هروی، سلطان محمد فخری، (1968)، تذکرۀ روضۀ السلاطین و جواهر العجائب، تصحیح و تحشیۀ سیدحسام­الدّین راشدی، حیدرآباد.
    6. اوحدی بلیانی، تقی الدین محمد، (1388)، تذکرۀ عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تهران: اساطیر.
    7. بدائونی، عبدالقادر، (1380)، منتخب­التواریخ، به تصحیح مولوی احمدعلی صاحب، با مقدمه و اضافات توفیق هـ . سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    8. براون، ادوارد، (1375)، تاریخ ادبیات ایران (از صفویه تا عصر حاضر)، ترجمه بهرام مقدادی، تحشیه و تعلیق ضیاء الدین سجادی و عبدالحسین نوائی، تهران: انتشارات مروراید.
    9. بیات، بایزید، (1382)، تذکرۀ همایون و اکبر، به سعی و تصحیح محمد هدایت حسین، تهران: انتشارات اساطیر.
    10. بیانی، مهدی، (1363)، احوال و آثار خوشنویسان، جلد 1و 2، تهران: انتشارات علمی.
    11. تتوی، احمد و آصف­خان قزوینی، (1382)، تاریخ الفی، به تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، جلد هشتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    12. ثواقب، جهانبخش، (1386)، زنان فرمانروا و معرفی رساله­ای درباره زنان حکومتگر ایران، شیراز: انتشارات نوید شیراز.
    13. جعفر حلیم، سیدحسین، (1371)، شرح احوال و آثار عبدالرحیم خا­­ن­خانان و خدمات او برای پیشرفت ادبیات فارسی، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
    14. حسن خان، سیدعلی، (1295)، صبح گلشن، به اهتمام مولوی عبدالمجیدخان، بی­جا: بی­نا.
    15. حکمت، علی­اصغر، (1337)، سرزمین هند (بررسی تاریخی و اجتماعی و سیاسی و ادبی هندوستان از ادوار باستانی تا عصر حاضر)، تهران: چاپخانه دانشگاه.
    16. خافی­خان، محمد هاشم، (1869)، منتخب اللباب، کلکته: انجمن آسیایی بنگال.
    17. داراشکوه، محمد، (1368)، اوپانیشاد (سِر اکبر)، ترجمه محمد داراشکوه فرزند شاهجهان از متن سانسکریت، ه سعی و اهتمام دکتر تاراچند و سید محمدرضا جلالی نائینی، جلد اول، تهران: انتشارات محمد علی علمی.
    18. رجبی، محمدحسن، (1374)، مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی از آغاز تا مشروطه، تهران: انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران سروش.
    19. رحمانی، ماگه، (1393)، پرده­نشینان سخنگو، بازنویسی فاطمه صادقی، تهران: نگاه معاصر.
    20. شاه­حسینی، مهری، (1383)، زنان پارسی­گوی هفت شهر عشق، تهران: مدبر.
    21. شاهنوازخان، صمصام الدوله، (1809)، مآثرالامراء، مصحح مولی عبدالرحیم، کلکته: بی نا.
    22. شیمل، آنه ماری، (1386)، در قلمرو خانان مغول، ترجمه فرامرز نجد سمیعی، تهران: امیرکبیر.
    23. عبدالرشید، خواجه، (1346)، تذکرۀ شعرای پنجاب، لاهور: بی نا.
    24. علامی، ابوالفضل، (1372)، اکبرنامه (تاریخ گورکانیان هند)، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    25. فیضی، ابوالفیض بن مبارک، (1362)، دیوان فیضی، مصحح: ای- دی- ارشد، با مقابله و مقدمه حسین آهی، تهران: انتشارات فروغی.
    26. قاجار، محمود میرزا، (1384)، نقل مجلس (تذکرۀ زنان شاعر)، به اهتمام محمدرضا نصیری و نادره جلالی، تهران: آیینه میراث.
    27. قنبری، محمدرضا، (1383)، زندگی و شعر طالب آملی، تهران: انتشارات زوار.
    28. کاشانی، محتشم، (1379)، دیوان محتشم کاشانی، با تصحیح و مقدمه اکبر بهداروند، تهران: انتشارات نگاه.
    29. کنبو، محمد صالح، (1967)، عمل صالح موسوم به شاه جهان نامه، ترتیب و تحشیه دکتر غلام یزدان، ترمیم و تصحیح دکتر وحید قریشی، سه جلد، لاهور: مجلس ترقی ادب.
    30. گلچین معانی، احمد، (1369)، کاروان هند «در احوال و آثار شاعران عصر صفوی که به هندوستان رفته اند»، دو جلد، مشهد: آستان قدس رضوی.
    31. گورکانی، نورالدین جهانگیر، (1359)، توزک جهانگیری، به کوشش محمد هاشم، تهران:انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
    32. گورکانی، زیب النساء بیگم، (1362)، دیوان مخفی، به کوشش احمد کرمی، تهران: چاپ پارت سلسله نشریات «ما».
    33. لاهوری، ملا عبدالحمید، (1867)، پادشاهنامه، تصحیح مولوی کبیرالدین احمد و مولوی عبدالرحیم، سه جلد، کلکته: کالج پریص.
    34. مشیر سلیمی، علی اکبر، (1335)، زنان سخنور، تهران: موسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی.
    35.  ملک الکتاب شیرازی، محمد، (1306هـ . ق.)، تذکره الخواتین، بمبئی: مطبعه میرزا محمد شیرازی ملک الکتاب.
    36. نظمی تبریزی، علی، (1378)، دویست سخنور (تذکرۀ الشعرای منظوم و منثور)، تهران: سروش.
    37. نقوی، سید علیرضا، (1343)، تذکره­نویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران: چاپ علی اکبر علمی.
    38. نهاوندی، عبدالباقی، (1381)، مآثر رحیمی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    39. هاشمی سندیلوی، احمدعلی خان، (1347)، تذکرۀ مخزن الغرائب، به اهتمام محمدباقر، لاهور، انتشارات دانشگاه پنجاب.
    40. هندوشاه استرآبادی، محمدقاسم، (1388)، تاریخ فرشته، تصحیح و تعلیق دکتر محمدرضا نصیری، ج 2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

    ب) مقالات

    41. ریاض، محمد، (1354)، «ادبیات فارسی در شبه‌قاره هند و پاکستان»، مجله هنر و مردم، شماره 159- 160

    42. شفیعیون، سعید، (1390)، «نقد و بررسی مجمع النفائس خان آرزو»، فصلنامه آینه میراث، دوره جدید، سال نهم، شماره اول بهار و تابستان، صص 194-175.

    43. گودرزی، فرامرز، (1355)، زندگینامه و کارنامه ادبی طالب آملی، مجله هنر و مردم، شماره 169- 170، صص 102-95.

     

     

    ج) منابع انگلیسی

    44- Lal, Ruby, (2005), Domesticity and power in the early Moughal world, Cambridge university press.

    45- Rekha, Misra, (1967), Women in Moghal India, Dehli.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار