بررسی اندیشۀ مادّی گرایی در شعر احمد شاملو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ربان و ادبیات فارسی

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

10.29252/kavosh.2020.1826

چکیده

هم‌زمان با مشروطیت، اندیشة مادی گرایی در آثار برخی از اندیشمندان آن روزگار، مانند میرزا ملکم خان و...، راه یافت و بعد‌‌ از وقوع انقلاب کمونیستی در شوروی، این اندیشه‌ با آرمان خواهی روشنفکران ایران در بارة آزادی و عدالت همراه گشت. با نفوذ حزب توده در ایران، اندیشة مادی‌گرا به عنوان تفکّری مترقّی، در میان شاعران رواج بیشتری یافت. اندیشة مادی‌گرا، پیوند انسان را با دین، کم رنگ ساخته و اندیشه‌های غیرالهی برگرفته از اومانیسم، مارکسیسم و اگزیستانسیالیسم را جایگزین آن می کند. مهم‌ترین شاخص این نوع اندیشه را می‌توان درنوع نگاه و باور شاعران به خدا‌، دین، انسان، طبیعت، جامعه، دیالکتیک تاریخی، ناامیدی و پوچ‌گرایی دانست.احمد شاملو (1304-1379) شاعر و ادیب معاصر، اندیشة مادی‌گرایی را در اشعارخود بیان کرده است.افق انتظارِ غالب در شعر شاملو از نوع افق انتظار مادی است. در اندیشة او زنجیرۀ تکامل، دیالکتیک ماده و روح  به دیالکتیک انسان، طبیعت، تناسخ و... شکل گرفته و جایگزین اندیشۀ خداباور شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Materialistic thoughts in the poems of Ahmad Shamlou

نویسندگان [English]

  • Mohamadjavad Sadeghinaghdali 1
  • Mahdi Maleksabet 2
  • Yadolah Jalalipandary 2
1 Ph.D. student of Persian literature and literature
2 Professor of Persian Language and Literature, Yazd University
چکیده [English]

With the Constitutional Revolution in Iran, materialism thoughts emerged in the literary works of some intellectuals of the time, such as Mirza Melkum Khan. Following the Russian revolution, these thoughts were accompanied by the idealistic thoughts of Persian authors about liberty and justice. With the spread of the Toudeh Party in Iran, materialistic thoughts began to be considered as progressive and gained considerable popularity among Persian poets. The foremost feature of this mode of thinking is the specific images of God, religion, human, nature, society, historical dialectics, disappointment and nihilism. Ahmad Shamlou has decorated his poems with materialistic thoughts about these items. The major focus of Ahmad Shamlou’s poems is on materialism. In his school of thought, the evolution cycle, human dialectics rather than material and spiritual dialectics, nature and reincarnation dialectics are formed to replace the theistic thought.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahmad Shamloo
  • Materialism
  • Westernism
  • Contemporary Persian poetry

مراجع

  1. الف)کتاب­ها:

    1. آبراهامیان، یرواند (1386)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه: احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
    2. اخوان لنگرودی، مهدی (1377)، یک هفنه با احمد شاملو در اتریش، چاپ چهارم، تهران: انتشارات مروارید.
    3. امن­خانی، عیسی (1392)، اگزیستانسیالیسم و ادبیات معاصر ایران، تهران: انتشارات علمی.
    4. بابایی، پرویز (1386)، مکتب‌های فلسفی از دوران باستان تا امروز، تهران: انتشارات نگاه.
    5. براهنی، رضا (1393)، تاریخ مذکر، چاپ چهارم (اول نگاه)، تهران: انتشارات نگاه.
    6. _______ (1347)، طلا در مس، تهران: انتشارات کتاب زمان.
    7. پارسا بناب، یونس (1383)، تاریخ صد ساله احزاب و سازمان‌های سیاسی ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات راوندی.
    8. پورنامداریان، تقی (1381)، سفر در مه، تهران: انتشارات نگاه.
    9. دست­غیب، عبدالعلی (1373)، نقد آثار احمد شاملو، تهران: انتشارات آروین.
    10. سپهری، سهراب (1383)، هشت کتاب، چاپ سی و هشتم، تهران: انتشارات طهوری.
    11. سحابی، یدالله (1344)، قرآن و تکامل، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    12. سارتر، ژان پل (1391)، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه: مصطفی رحیمی، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات نیلوفر.
    13. سلاجقه، پروین (1392)، امیرزادۀ کاشی ها (شاملو)، چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید.
    14. شاملو، احمد (1387)، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها، چاپ هشتم، تهران: انتشارات نگاه.
    15. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390 )، باچراغ و آینه، تهران: انتشارات سخن.
    16. گورویچ، ژرژ (1351)، دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه شناسی، ترجمه: حسن حبیبی، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    17. مجتهدی، کریم (1390)، در بارۀ هگل و فلسفۀ او، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    18. مصاحب، غلامحسین (1345)، دایره المعارف فارسی، تهران: انتشارات فرانکلین.
    19. مطهری، مرتضی (1378)، مجموعۀ آثار13«مقالات فلسفی- مسألۀ شناخت- نقدی بر مارکسیسم»، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا.
    20. __________ (1388)، آزادی معنوی، چاپ چهل و سوم، تهران: انتشارات صدرا
    21. مظفری ساوجی، مهدی (1386)، از بامداد: گفت و گوهایی پیرامون زندگی و آثار شاملو، تهران: انتشارات مروارید.
    22. نیچه، فرد ریش (1395)، چنین گفت زرتشت، ترجمه: داریوش آشوری، چاپ سی و هفتم، تهران: انتشارات آگه.
    23. ________ (1377)، حکمت شادان، ترجمه: جمال آل احمد، سعید کامران، و حامد فولادوند، تهران: انتشارات جامی.
    24. ویل دورانت (1389)، لذات فلسفه، ترجمه: عباس زریاب خویی، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

    ب)مقالات:

    1. واعظ­زاده، عباس و ابوالقاسم قوام (بهار1389)، «جلوه های مختلف خداباوری در شعر اخوان، فروغ و شاملو»، مجلة جستارهای ادبی، شماره 168، صص: 50 - 25
    2. بقایی ماکان، محمد (1384)، «شاملو و عالم معنا»، فصل نامۀ تخصصی شعرگوهران، ویژۀ احمد شاملو، س 5. ش 10- 9، صص: 104-93.
    3. مصطفی ملک­پائین و دیگران (پاییز 1395)، «واکاوی برون متنی و درون متنی اشعار متعهّد شاملو در دهه های بیست و سی»، متن پژوهی ادبی؛ سال 20، شمارة 69، صص:97 – 67.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار