سبک شناسی لایه ای تذکرة الاولیاء عطار در سه لایه واژگانی، نحوی و بلاغی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مازندران

3 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

10.29252/kavosh.2022.16981.3109

چکیده

سبک‌شناسی دانشی است که به مطالعۀ شیوۀ کاربرد زبان در متون می‌پردازد و در این مطالعه از روش‌های گوناگون بهره می‌برد. یکی از روش‌هایی که این دانش در تحلیل متون ادبی از آن بهره می‌برد، سبک‌شناسی لایه‌ای است. سبک‌شناسی لایه‌ای، روشی است که از شیوه‌های مختلف، در بررسی متون بهره می‌گیرد. در این شیوه متن درپنج لایۀ آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک (فکری) بررسی می‌شود تا علاوه‌بر بررسی ویژگی‌های سبکی متن، اندیشه و نگرش مؤلف در موضوع­ های مختلف آشکار شود. تذکرةالاولیاء عطار نیشابوری به‌دلیل برجستگی زبانی و فکری، قابلیت بررسی بر اساس این شیوه را دارد. در این مقاله، نگارندگان باروش تحلیلی-آماری، صفحات منتخب تذکرةالاولیاء را در سه لایۀ واژگانی، نحوی وبلاغی بررسی کرده‌اند و به‌ ویژگی‌های برجستة هر لایه پرداخته‌اند. در این بررسی، در لایة واژگانی، واژه‌ها با نگرش و اندیشة قبلی انتخاب شده‌اند. در لایة نحوی، چیدمان و پیوند جمله‌ها در کنار هم بر اساس هدف نویسنده از ذکر آن حکایت صورت می‌پذیرد و انتخاب وجه فعل، قید، حرف اضافه و پسوند نیز در راستای القای مفهوم و با توجه به ‌ایدئولوژی نویسنده انجام می‌شود. در لایة بلاغی، تضاد بیشترین بسامد را دارد و با قدرت موسیقی‌آفرینی خود، فضاسازی و انتقال ایدئولوژی در انتقال مفهوم و نگرش نویسنده مؤثر است. افکار و ایدئولوژی عطار در بررسی هر سه لایه به‌صورت آشکارا و ضمنی قابل بازیابی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Stylistic analysis of Attar's Tazkirat al-Awliya at lexical, syntactic and rhetorical levels

نویسندگان [English]

  • Moghaddase Koochakzadeh 1
  • Ahmad Ghanipour 2
  • aliakbar bagheri 3
  • ghodsie rezvanian 3
1 ashasdfhsdhfsdfhsdhf
2 Associate Professor of Persian Language and Literature Department, Mazandaran University
3 daneshyar
چکیده [English]

Layered stylistics is one of the new methods of analyzing literary texts. In this method, five layers of the text are examined, including phonetic, lexical, syntactic, rhetorical and ideological layers. In addition to the stylistic features of the text, the author's thoughts and attitudes on various topics are examined too. Attar’s Tazkirat al-Awliya can be studied based on this method due to its linguistic and intellectual prominence. In this article, the authors have studied Tazkirat al-Awliya in three lexical, syntactic and rhetorical layers through an analytical-statistical method and by dealing with the salient features of each layer. At the lexical level, words have been selected based on some background attitude. At the syntactic level, the arrangement and connection of sentences together is based on the author's purpose of the anecdote, and the choice of verbs, adverbs, prepositions and suffixes is made in order to introduce the concept according to the author's ideology. There are a lot of similes in the rhetorical layer, which increases the clarity and simplicity of the text. Attar's thoughts and ideology can be retrieved explicitly and implicitly in the study of all the three layers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Layered stylistics
  • Attar
  • Tazkirat al-Awliya
  • Lexical layer
  • Syntactic layer
  • Rhetorical layer
  1. الف) کتاب­ ها

    1. احمدی، بابک (1379)، چهار گزارش از تذکرةالاولیاء عطار. چ ‌دوم. تهران: مرکز.
    2. انوری، حسن و حسن احمدی‌گیوی (1385)، دستور زبان فارسی 1. تهران: فاطمی.
    3. باطنی، محمّدرضا (1356)، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
    4. بهار، محمّدتقی (1 375)، سبک‌شناسی. 3 جلد. تهران: امیرکبیر.
    5. پورنامداریان، تقی (1381)، سفر در مه. تهران: نگاه.
    6. خطیبی، حسین (1375)، فن نثر در ادب پارسی. تهران: زوار.
    7. سجودی، فرزان (1387)، نشانه‌شناسی کاربردی. ویراست دوم. تهران: نشر علم.
    8. شمیسا، سیروس (1373)، معانی. چ‌دوم. تهران: میترا.
    9. --------- (1386)، نگاهی تازه به بدیع. چ‌ سوم. تهران: میترا.
    10. --------- (1387)، سبک‌شناسی نثر. چ یازدهم. تهران: میترا.
    11. عطارنیشابوری، فریدالدّین (1397)، تذکرةالاولیاء. تصحیح و مقدّمه محمّدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: سخن.
    12. غلامرضایی، محمّد (1388)، سبک‌شناسی نثرهای صوفیانه. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
    13. فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی (نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها).تهران: سخن.
    14. فرشیدورد، خسرو (1382)، دستور مفصل امروز. تهران: سخن.
    15. قویمی، مهوش (1383)، آوا و القا. رهیافتی به شعر اخوان­ثالث. تهران: هرمس.
    16. کشانی، خسرو (1371)، اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    17. محمّدبن‌منور (1381)، اسرارالتّوحید. مقدّمه و تصحیح محمّدرضا شفیعی‌کدکنی. دو جلد. چ‌ پنجم. تهران: آگاه.
    18. وحیدیان‌کامیار، تقی (1383)، دستور زبان فارسی 2. تهران: سمت.
    19. وردانک، پیتر (1389)، مبانی سبک‌شناسی. ترجمة محمّد غفاری. تهران: نی.
    20. یارمحمّدی، لطف‌الله (1393)، درآمدی به‌گفتمان‌شناسی. چ ‌دوم. تهران: هرمس.

    ب) مقاله ­ها

    1. اسدی، سمیه و علیزاده، ناصر (1396)، «ساختار نحوی معارف بهاء ولد بر اساس الگوی سبک‌شناسی لایه‌ای». فصل‌نامۀ متن‌شناسی ادب فارسی. س پنجاه وسوم. دوره جدید.س نهم. ش ‌چهارم (پیاپی 36). صص 1-21.
    2. حصارکی، محمّدرضا و محمّدعلی، گذشتی (1390)، «بازتاب تضاد در مثنوی». فصل‌نامه زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج. ش6. سال سوم. صص 103-126.
    3. دلبری، حسن و مهری، فریبا (1394)، «کارکرد ایدئولوژی در لایه‌های سبکی داستان حسنک وزیر». متن‌شناسی ادب فارسی. دورة جدید. ش2(پیاپی26). صص 63-78.
    4. رضایی‌جمکرانی، احمد (1384)، «نقش تشبیه در دگرگونی‌های سبکی». دو فصل‌نامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی. دوره جدید. ش‌پنجم. صص 85-102.
    5. شقاقی، ویدا (1379)، «فرآیند تکرار در زبان فارسی». مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبان­شناسی نظری و کاربردی. دو جلدی. ج اول. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. صص 519 – 533.
    6. صالحی، مهدی (1389)، «تضاد یا متناقض‌نما». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. دوره بیست وسوم. تابستان. ش4.
    7. طلوعی‌آذر، عبدالله و سلیمان‌پور، سعید (1384)، لطیفه‌ها و تحلیل ساختاری آنها. مجلۀ مولوی‌پژوهی. ش 6. زمستان 84. صص 101- 124.
    8. عمران‌پور، محمّدرضا (1386)، «کارکرد هنری قید و گروه‌های قیدی در اشعار شاملو». فصل‌نامه پژوهش‌های ادبی. سال 5، ش 18، زمستان 86. صص 77-102.
    9. محمّدی‌­افشار، هوشنگ و شایان‌مهر، کبری (1396)، «سبک‌شناسی لایه‌ای مجموعه اشعار قیصر امین‌پور». نشریه ادبیات پایداری. سال نهم. شماره شانزدهم. صص 259- 281.
    10. مقیاسی، حسن و فراهانی، سمیرا (1393)، «سبک‌شناسی لایه‌ای در خطبة ‌27 نهج‌البلاغه». فصل‌نامه پژوهش‌نامه نهج‌البلاغه. س دوم. ش7. پاییز 93. صص 39-62.
    11. وحیدیان‌کامیار، تقی (1375)، «کنایه، نقاشی زبان». نامه فرهنگستان. شماره 8. صص 55-69.